,,DOM INŻYNIERÓW”

Skorzystaj z aplikacji

Przed wojną był to budynek należący do Fabryki Broni, w którym mieszkali wysoko wykwalifikowani pracownicy zakładu wraz z rodzinami. Mieściły się tu lokale o wysokim standardzie. Budynek miał m.in. instalację wodno-kanalizacyjną i centralne ogrzewanie. W wyniku ewakuacji fabryki i jej kierownictwa we wrześniu 1939 roku, większość lokali w tym budynku została opuszczona przez mieszkańców. Po zajęciu Radomia przez Niemców obiekt stał się siedzibą Policji Bezpieczeństwa w dystrykcie radomskim. Jednym z jej wydziałów była tajna policja państwowa – Gestapo (skrót od Geheime Staatspolizei). Zadaniem Gestapo było zwalczanie wszelkich przejawów antyniemieckiej działalności, a przede wszystkim polskich organizacji konspiracyjnych. Budynek przy ulicy Kościuszki 6 w Radomiu, stał się odpowiednikiem katowni Gestapo przy ul. Szucha w Warszawie. Piwnice tego obiektu zamieniono na cele, a pomieszczenia na piętrze w biura i pokoje przesłuchań, w których bito i torturowano aresztantów. Przez te pomieszczenia przeszły setki patriotów, przedstawicieli inteligencji, oficerów Wojska Polskiego, harcerzy, działaczy społecznych i politycznych, księży, nauczycieli, a także zwykłych mieszkańców Radomia i regionu, którzy uznani zostali przez władze niemieckie za niebezpiecznych dla ich rządów lub prowadzących działalność, wymierzoną przeciwko III Rzeszy.

Więzieni i przesłuchiwani byli tu m.in.:

Marceli Handelsman — jeden z najwybitniejszych polskich historyków I poł. XX wieku, wywieziony następnie do Gross – Rosen. Zginął 20 III 1945 roku w obozie Dora-Nordhausen,
Jan Rogowski ps. Czarka — porucznik, cichociemny, oficer sztabu Zgrupowania Partyzanckiego Armii Krajowej por. Jana Piwnika „Ponurego”, rozstrzelany pod Radomiem 16 lutego 1944 roku,
Halina Bretsznajder ps. “Olga” — komendantka Obszaru Radomskiego Chorągwi Kieleckiej Organizacji Harcerek i Pogotowia Harcerek, stracona na szubienicy w publicznej egzekucji przy ul. Warszawskiej w 1942 roku
Zacheusz Pawlak — członek Szarych Szeregów, zesłany do obozu koncentracyjnego na Majdanku. Po wojnie znany i ceniony radomski lekarz.
Ks. Stefan Grelewski — prefekt szkół powszechnych w Radomiu, organizator tajnych kompletów dla młodzieży, który zginął w obozie koncentracyjnym w Dachau.
Ks. Bolesław Strzelecki — kapelan radomskich harcerzy, zamordowany następnie w obozie koncentracyjnym Auschwitz-Birkenau.

„Dom inżynierów” – widok od ul. T. Kościuszki

Fragment drzwi z piwnic budynku, z wydrapanymi przez więźniów napisami.

W styczniu 1945 roku po opuszczeniu Radomia przez Niemców budynek został zajęty przez sowiecką służbę bezpieczeństwa NKWD i jeszcze w tym samym roku stał się siedzibą Powiatowego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego. Obiekt ponownie stał się miejscem, w którym przetrzymywano, przesłuchiwano i katowano osoby zatrzymane, tym razem pod zarzutem działalności przeciwko „władzy ludowej”. Wśród wielu aresztowanych znajdowali się m.in. członkowie podziemia antykomunistycznego, byli żołnierze Armii Krajowej. Areszt zlikwidowano w 1947 roku.

Świadectwem ludzkich tragedii, jakie rozegrały się w murach budynku przy ulicy T. Kościuszki 6, są wydrapane przez więźniów napisy na ścianach oraz drzwiach piwnic .

Przed gmachem znajduje się, wykonana przez Stanisława Romańczuka, rzeźba z napisem “Nigdy więcej wojny”, symbol zniewolenia i cierpienia. W ścianę budynku wmurowane zostały dwie pamiątkowe tablice: jedna poświęcona ofiarom Gestapo, a druga ofiarom NKWD i UB.

„Dom inżynierów” – widok od ul. T. Kościuszki

„Dom inżynierów” – widok od ul. T. Kościuszki